Defnyddio ymyriadau i rymuso llais y claf: Dull Safewards
Gan Lisa Edwards, Uwch Reolwr Gwella | Darluniau gan Liz Tucker, Rheolwr Gwella
I’r rhai sy’n gweithio ym maes iechyd meddwl ledled Cymru — ar wardiau cleifion mewnol, mewn timau argyfwng, neu wasanaethau cymunedol — nid yw diogelwch yn syniad haniaethol. Mae’n ymwneud â’r teimlad yn yr ystafell. Y tensiwn a deimlir pan fydd trallod rhywun yn mynd yn drech… neu’r rhyddhad a deimlir pan fydd hyn wedi diflannu’n ddiogel. Mae’n ymwneud â sut rydyn ni’n siarad, yn gwrando, ac yn ymateb, o un moment i’r llall.
Mae Safewards yn fenter sy’n seiliedig ar dystiolaeth(1) gan King’s College Llundain sy’n cydnabod y pwysau a wynebir ar wardiau iechyd meddwl. Mae’n cynnig dull syml a strwythuredig o leihau gwrthdaro a’i reoli trwy ymarfer perthynol bob dydd. Yn hytrach nag ailwampio systemig helaeth, mae Safewards yn cynnig cyfres o ddeg ymyriad bach a dynol — ac mae staff eisoes yn gwneud llawer ohonynt yn reddfol.
Y 10 Ymyriad Safewards
Ledled Cymru, wrth i ni wynebu heriau cyfarwydd fel galw cynyddol, prinder gweithwyr, ac anghenion cymhleth cynyddol, rydym hefyd yn adeiladu ar sylfeini ymarfer sy’n anelu at adferiad, gwaith tîm tosturiol, a gofal sydd wedi’i wreiddio yn y gymuned. Nid yw Safewards yn gofyn i ni wneud mwy gyda llai – mae’n gofyn i ni wneud yr hyn sy’n gweithio, gyda bwriad.
Mae ymchwil yn dangos bod gostyngiadau mesuradwy o ran gwrthdaro a’i reoli mewn wardiau sy’n mabwysiadu Safewards:
- Hyd at dri ar hugain y cant yn llai o ymyriadau corfforol
- Gostyngiad o bedwar deg dau y cant mewn ataliaeth wyneb i lawr
- Gwell perthnasoedd rhwng staff a chleifion a diwylliant ward gwell
Mae model Safewards yn hyrwyddo newidiadau bach, sy’n canolbwyntio ar y claf, ac sy’n cydnabod anghenion pob lleoliad a’i gymuned; er enghraifft, mae’n bosibl y bydd un ward yn cofnodi negeseuon rhyddhau mewn llyfr, ac un arall ar fwrdd hysbysiadau neu wal graffiti. Ar draws Cymru mae’r pum ward sy’n cynnal peilot o Safewards wedi dechrau gwreiddio ymyriadau’n ystyrlon i ddiwallu anghenion eu cleifion sy’n ymarferol i dimau staff.
Safewards – Negeseuon Rhyddhau
Yn ystod ymweliad ag un o’r Safewards, gwelais sut roedd gweithredu Safewards yn mynd rhagddo. Dangosodd taith gerdded o amgylch y ward effaith uniongyrchol eu hymyriadau.
Yng nghanol y ward, ar fwrdd mawr, roedd llyfr negeseuon rhyddhau. Roedd y ward wedi dewis defnyddio llyfr i alluogi cleifion i ysgrifennu cymaint ag yr oeddent yn dymuno, ac i atal negeseuon rhag cael eu colli neu eu difrodi ar arddangosfa wal.
Roedd dau glaf yn eistedd wrth y bwrdd. Dywedodd un ohonyn nhw ei bod hi newydd ysgrifennu neges a rhoddodd ganiatâd i’w darllen. Roedd darllen y geiriau yn tynnu sylw at yr ystyrioldeb a’r amser a fuddsoddwyd yn ei geiriau.
Y peth cyntaf a ddaeth i’m meddwl — ac a rannais gyda hi — oedd pa mor brydferth oedd ei hysgrifen.
Atebodd awdur y neges rhyddhau hon; “Roedd dod i ward iechyd meddwl yn un o gyfnodau mwyaf brawychus fy mywyd. Mae’r ward wedi fy helpu gymaint. Rydw i’n teimlo’r mwyaf positif rydw i erioed wedi bod, ac roeddwn i eisiau rhannu hynny gyda chleifion newydd sy’n dod i mewn. Byddwn i wedi elwa’n fawr o ddarllen neges fel hon pan gefais fy nerbyn gyntaf.”
Mewn cyfnod byr mae’r llyfr wedi dod yn werthfawr i gleifion a staff. Mae cardiau diolch a negeseuon wedi’u cynnwys yn y tudalennau. Mae llyfr rhyddhau yn un ffordd o roi gwerth i negeseuon cadarnhaol a defnyddiol a ysgrifennir gan gleifion wrth iddynt adael i roi gobaith a sicrwydd i eraill wrth iddynt gyrraedd.
Yn chwarter cyntaf cynllun peilot dwy flynedd, mae Safewards eisoes yn cael effaith mewn wardiau prysur; mae staff eisoes yn credu bod Safewards yn cyfrannu at eu ward yn ‘dod yn lle hyfryd i weithio’. Gall dechrau sifft gyda jôc neu ddyfyniad y dydd fel rhan o’r ymyrraeth ‘Geiriau Cadarnhaol’ roi cyfle i bawb deimlo’n gadarnhaol a chofio sut i fod ar ein dyddiau gorau. Gall cael cyfarfod disgwyliadau cydfuddiannol neu gynnwys hyn fel rhan o gyfarfod croeso wythnosol helpu pawb i ddeall beth a ddisgwylir ganddynt – boed yn gleifion yn siarad â staff neu’n staff yn rhannu trefn arferol y ward, yr hyn sydd bwysicaf yw amser a dreulir gyda’i gilydd.
Casgliad
Mae’r neges yn glir: nid polisi yn unig yw diogelwch —mae’n arfer, yn bresenoldeb ac yn addewid. Mae Safewards yn ein hatgoffa nad yw newid ystyrlon bob amser yn gofyn am weithredoedd mawr; mae’n dechrau gyda gweithredoedd gofal bach, bwriadol. Ledled Cymru, gallwn arwain drwy esiampl, gan wreiddio’r ymyriadau hyn yng ngwead ein wardiau a’n timau. Gadewch inni ymrwymo i wneud i bob rhyngweithiad gyfrif. P’un a ydych chi’n seiciatrydd, nyrs, gweithiwr cymorth, rheolwr, neu gymheiriad, mae eich llais a’ch gweithredoedd yn llunio diwylliant gofal. Ymunwch â ni i hyrwyddo Safewards — nid yn unig fel model, ond fel ein harfer dyddiol. Gyda’n gilydd, gallwn greu ‘Safewards’ i bawb.