Sut y gwnaethom ddatblygu’r Fframwaith ar gyfer Defnyddio Dulliau Anfferyllol i Leihau Arferion Cyfyngol yng Nghymru
David O’Brien, Uwch Reolwr Gwella:
Ym mis Ebrill 2025, lansiwyd y Fframwaith ar gyfer Defnyddio Dulliau Anfferyllol i Leihau Arferion Cyfyngol yng Nghymru. Roedd hon yn garreg filltir bwysig o ran gwella ansawdd bywyd pobl ag anabledd dysgu sy’n profi ymddygiadau sy’n peri pryder a’u teuluoedd.
Nodwyd yr achlysur gyda gweminar gyda dros 60 o randdeiliaid o bob rhan o Gymru yn bresennol. Roeddem wrth ein bodd yn cael sgwrs wirioneddol am sut y bydd y fframwaith o fudd i’n poblogaeth wrth edrych tua’r dyfodol, ac yn helpu gwasanaethau gofal i ddiwallu eu hanghenion.
I’r rhai hynny ohonoch nad oedd yn gallu bod yn bresennol yn y digwyddiad lansio, mae Sarah Leitch, Cyfarwyddwr Datblygu BILD, wedi egluro sut y datblygwyd y fframwaith a’r ffordd y gweithiodd ein sefydliadau gyda’i gilydd i greu’r adnodd defnyddiol hwn…
Sarah Leitch, Cyfarwyddwr Datblygu BILD:
Bu BILD yn gweithio gyda Gwelliant Cymru i ddatblygu fframwaith i gefnogi defnyddio dulliau anfferyllol i leihau arferion cyfyngol yng Nghymru. Mae BILD yn gweithio mewn partneriaeth ag eraill i nodi a rhannu arferion gorau er mwyn helpu i adeiladu cymdeithas fwy cynhwysol. Rydym yn ceisio grymuso a galluogi pobl i ffynnu, ac yn cefnogi ac amddiffyn hawliau pobl ag anableddau dysgu.
Datblygu’r fframwaith
Y man cychwyn ar gyfer datblygu’r fframwaith oedd y broses o ymgysylltu ac ymgynghori i ddeall pa ddewisiadau amgen i feddyginiaeth yr oedd pobl yn eu defnyddio neu’n eu cael yn ddefnyddiol wrth gefnogi pobl ag anabledd dysgu a allai ddangos ymddygiadau sy’n peri pryder. Cynhaliodd BILD arolwg o aelodau’r teulu a gweithwyr proffesiynol o addysg, iechyd a gofal cymdeithasol ar arferion cyfredol:
- Roedd 86% o’r ymatebwyr yn cefnogi rhywun y rhagnodwyd meddyginiaeth iddo i reoli ymddygiadau sy’n peri pryder.
- Teimlai’r mwyafrif y gellid defnyddio dulliau eraill, yn hytrach na meddyginiaeth, rywfaint o’r amser i gefnogi ymddygiadau sy’n peri pryder.
- Ystyriwyd bod ystod o ddulliau o gymorth gan gynnwys: darparu amgylcheddau galluog (rhai sy’n galluogi pobl i ffynnu a byw bywyd da), Cymorth Ymddygiad Cadarnhaol, seicotherapïau, ac ymyriadau tîm amlddisgyblaethol yn ogystal â defnyddio dull sy’n ystyriol o drawma.
- Neges allweddol o’r ymgynghoriad hwn oedd nad oedd angen un dull neu ymyriad unigol, ac yn aml amrywiaeth o bethau gyda’i gilydd oedd fwyaf defnyddiol.
Trwy gyfweliadau unigol â phobl ag anabledd dysgu ac aelodau o’r teulu, roeddem yn gallu rhoi’r safbwyntiau hyn yn eu cyd-destun a deall yr hyn yr oedd pobl am ei gael er mwyn cael bywyd da. Dywedodd pobl wrthym fod bywyd da yn cynnwys cael dewis a rheolaeth, cylch cymorth, a mynediad at wasanaethau eiriolaeth. Roedd teuluoedd am gael eu cyfeirio at wybodaeth i’w helpu i’w harwain at opsiynau a gwasanaethau gofal a chymorth. Wrth ddod o hyd i ddatrysiadau ac ystyried dewisiadau eraill yn lle meddyginiaeth, dywedodd un person ag anabledd dysgu:
‘Gofynnwch i unigolion beth sydd o’i le, beth sydd ei angen arnynt.’
Ymgymerodd Prifysgol Fetropolitan Manceinion ag adolygiad llenyddiaeth o’r dulliau gweithredu y canfu pobl eu bod yn effeithiol er mwyn helpu i ddeall yr hyn y mae ymchwil gyfredol yn ei ddweud am y dulliau a ddefnyddir, ac i helpu i nodi bylchau yn y dystiolaeth.
Roedd BILD yn ddiolchgar am yr oruchwyliaeth a’r cyfraniadau a ddarparwyd gan Grŵp Gorchwyl a Gorffen cenedlaethol, a lywiodd y gwaith o ddatblygu’r fframwaith, ac a wnaeth cefnogi dull haenog o nodi cymorth arall. Gwnaeth sylwadau ar ddrafftiau’r ddogfen fframwaith.
Dull haenog o atal
Penllanw’r gwaith ymgysylltu ac ymgynghori yw’r Fframwaith ar gyfer Defnyddio Dulliau Anfferyllol o Leihau Arferion Cyfyngol yng Nghymru. Mae’r fframwaith yn osgoi defnyddio dull rhagnodol ac yn rhannu gwybodaeth, adnoddau a thystiolaeth ar gyfer ystod o ddulliau ac ymyriadau. Bydd y rhan fwyaf o bobl yn ffynnu gyda’r mathau o ddulliau a amlinellir o dan ‘cymorth da’ yn haen un, ond os oes angen cymorth mwy penodol neu ddwys, dylai fod taith ddi-dor i ddarparu’r rhain drwy ‘gymorth ychwanegol’ haen dau a ‘chymorth amlddisgyblaethol’ haen tri.’ Nod y fframwaith yw bod yn hygyrch i amrywiaeth o gynulleidfaoedd, sy’n cynnwys aelodau’r teulu.
Ymunwch â’r gweithredu a chefnogi ymdrechion gweithredu
Dyma lle rydyn ni eich angen chi…
Bydd y fframwaith yn datblygu dros amser. Byddwn yn edrych i glywed sut rydych yn ei ddefnyddio ac yn gwerthfawrogi eich adborth a’ch awgrymiadau. Byddwn yn ailymweld ag ef a’i adolygu fel y bo’n briodol (cysylltwch â David O’Brien yn yr e-bost isod).
Bydd rhoi’r dulliau a’r ymyriadau ar waith hefyd yn gofyn am gydgynhyrchu parhaus â phobl â phrofiad bywyd yn eu cynllunio eu hunain sy’n canolbwyntio ar yr unigolyn, yn ogystal ag wrth ganolbwyntio wrth ymgysylltu â phobl wrth ddylunio a chyd-ddarparu gwasanaethau yng Nghymru.
Yn olaf, gallwch ymuno â’r gweithredu a bod yn rhan o ymdrechion newid trwy ein Cymuned Ymarfer ar gyfer Ymddygiadau sy’n Peri Pryder. Rydym yn trafod ac yn rhoi dysgu ar waith i sicrhau bod cymorth amgen ar gael i bobl ag anableddau dysgu ac ymddygiadau sy’n peri pryder ledled Cymru. Rydym yn croesawu aelodau newydd i’r gymuned sy’n rhannu’r diddordeb cyffredin o wella ansawdd bywyd pobl ag anableddau dysgu sydd mewn perygl o ymgymryd ag ymddygiadau sy’n peri gofid. Gallwch ddysgu mwy yn ein Cylch Gorchwyl.
Peidiwch â bod yn swil! Os hoffech ymuno â’r gymuned a chefnogi gweithrediad y fframwaith, cysylltwch â: david.o’brien2@wales.nhs.uk